Gunnen we de Groningers hun nachtrust of laten we ze stikken?

12 sep Gunnen we de Groningers hun nachtrust of laten we ze stikken?

Publicatie Cobouw, september 2016. Door Jan Camphuijsen en Syto Goslinga, Directie Save Groningen

De bewoners van het aardbevingsgebied zijn niet veilig. Hun woningen voldoen niet aan de normen. Er zouden in 2015 al 3000 woningen worden versterkt en in 2016 minstens 5000. Daar komt niets van terecht. De (politieke?) wil ontbreekt.

De complexiteit van de versterkingsopgave wordt zwaar overdreven, en daarmee vertraagd. Dat het tot nu toe niet lukt is geen kwestie van onvermogen, maar van onwil. Verbouwen kost geld en dat komt niet vrij. Terwijl we voor honderden miljarden aan gas uit de grond gehaald hebben. Is dat niet schandalig? In wat voor land leven we?

Uit angst
Het debat is er wel. Veel woorden, veel onderzoek, weinig daden. Iedereen roert zich. Behalve de bouw: ingenieursbureaus en bouwbedrijven. Die hoor je niet. Die durven niet. Uit angst hun erkenning van het CVW te verliezen. En buiten de boot te vallen, als op een dag het werk toch los komt.

Dat is doodzonde. Want de bouw weet wel hoe je dit varkentje moet wassen. We doen als sector ondanks de crisis nog altijd meer dan vijftig miljard per jaar. Daar mag best een procentje bij. We doen niets liever dan klanten en markten bedienen en opgaves opmeten, doorrekenen en uitvoeren. Daar zijn we voor. Daar leven we van!

Als Den Haag wil en Alders mandateert, trekken we de boel zo vlot. Daar is veel minder voor nodig dan menigeen denkt. Eigenlijk maar drie dingen: geld, vrije marktwerking en een publiek loket met kassa.

1. Geld
Geld kan het probleem niet zijn. Er zit nog voor zo’n 150 miljard euro aan gas in de grond. Dat vloeit grotendeels naar de schatkist. Daarmee kan best een paar miljard ‘collatoral damage’ worden afgetikt. En of juristen en boekhouders dat nu bij de NAM of bij de staat willen aftappen, het zal de Groningers een zorg zijn. Als het maar gebeurt. Maak een fonds.

2. Vrije marktwerking
Dit is key. In Groningen ontbreekt vrije marktwerking. Pandeigenaren kunnen niet kiezen met wie ze in zee gaan. En aanbieders kunnen niet gekozen worden. Dus doen ze niks. En gebeurt er niks. Geen kosten. Geen veiligheid. Geen perspectief. Geen nachtrust. Hoe dat zo gekomen is, is een lang verhaal, dat ik later graag uit de doeken doe.

Feit is dat iedereen die wat wil, of dat nu corporaties zijn, chemische bedrijven uit Delfzijl, scholen, ziekenhuizen, middenstanders, monumenteigenaren, particulieren of de heer Alders in hoogsteigen persoon, iedereen moet met zijn plannen naar de NAM, de kleintjes via het CVW, de groten rechtstreeks.

En het maken van een goed plan kost best veel geld. Wat slechts enkelen kunnen voorschieten. De rest kan niks.

Elders in Nederland kennen we gelukkig wel vrije marktwerking. Daar schieten ondernemende bouwers de kosten van het ontwikkelen van een plan graag voor, als vanzelfsprekende voorinvestering om te komen tot mooie projecten. Dat heet project- of planontwikkeling en werkt uitstekend. Het vergt slechts de zekerheid dat goede plannen een behoorlijke kans hebben door te gaan. Die zekerheid ontbreekt in Groningen.

Als die zekerheid wel geboden wordt gaan bouwondernemers strijden om de gunst van pandeigenaren zoals corporaties en particulieren en zullen pandeigenaren uiteindelijk kiezen voor de aanbieder waarin zij het meeste vertrouwen hebben. In die dynamiek is 5000 woningen per jaar vergelijkbaar met de aanleg van Leidsche Rijn of IJburg. Daar draait onze sector haar hand niet voor om.

3. Publiek loket met kassa
Tot slot is er een publiek loket met kassa nodig. Een NCG 2.0 die publieke regie voert en een loket opent waar pandeigenaren en hun ontwikkelaars hun plannen ter beoordeling in kunnen dienen. Een soort bouw- en woningtoezicht die toets of de plannen voldoen aan de technische, juridische en financiële eisen. En die bij goedkeuring het plan voorzien van budget. Zodat het kan worden uitgevoerd.

Nederland heeft daarmee heel veel ervaring. Onze ingenieursbureaus zijn hofleveranciers van gemeenten voor de detachering van constructeurs en planbeoordelaars. Hoeveel wilt u er hebben? En onze bouwkostenadviesbureaus controleren meer dan 50 miljard euro aan bouwvolume. Daar kan een procentje extra voor Groningen best bij. Als Alders op detacheringsbasis een paar zwaargewichten in huis haalt die dit soort organisaties al veel vaker hebben opgetuigd, dan kan het loket op 1 januari open. Menig bouwprojectmanagementbureau heeft dit soort mensen in huis.

Moeilijker is het niet. Laat de markt haar werk doen. Laat planontwikkelaars pandeigenaren verleiden met goede plannen binnen heldere kaders, richt de controle daar op in en trek de beurs om goede plannen uit te laten voeren. Zo geef je Groningen veiligheid, perspectief en nachtrust. Da’s toch niet te veel gevraagd?

Als de voortekenen niet bedriegen, gaan we een hele spannende week tegemoet. Shell maakte excuus. ExxonMobil ook. De aandeelhouders zijn gewaarschuwd. Al 100.000 Groningers hebben schade. De noodklokken luiden. ‘Donder de NAM uit het systeem’ roept Groninger gedeputeerde Eikenaar. Er zijn demonstraties bij het CVW, de Groninger Bodembeweging en het Gasberaad hebben het vertrouwen in Alders opgezegd, Alders zelf vraagt om meer mandaat. De hoorzitting donderdag was bij tijden hartverscheurend en woensdag volgt het debat: Leven we in een fatsoenlijk land? Dan gunnen we de Groningers hun nachtrust en maken we Alders de baas in Groningen.